undis  un|dis  [FO]

  1. s.m. numar che al corispuint a une desene plui une unitât e segn che lu rapresentesi sa che il numar undis no si pues dividilu ni par doi, ni par trê, ni par cuatri (Pieri Grassi, Une conte esotiche)
  2. adi.num., pron.num. in cuantitât di dîs unitâts plui une, ancje cun valôr sostantivât o cun sostantîf sotintindûtun compagn di scuadre di chei undis che a son li pronts par tacâ a corii daûr a chel balon (Laurin Zuan Nardin, Manecis); Eliseo i domandà trops agn che al veve. «Undis. Cuasi dodis». «E tu sês bielzà in seconde?» «O soi un an indenant. O ai saltade la prime elementâr» (Carlo Sgorlon, Prime di sere)
    1. adi.num., s.m. ancje cun valôr di ordenâl o identificatîf intune serie o intune categorieno crôt che o passarai mai [il tunel]. Al è masse lunc, e o soi sigûr che rivât li dal chilometri 10, o 11, o 12 al plui, o sarès stuf (Agnul di Spere, Fieste di inaugurazion)
      Sin. decim prin
  3. s.m., s.m.pl. dì decime prime di un mêsl'undis di Fevrâr del 1737 la contessine Marie Clare, fie dal cont Carlo Venceslau di Burgstal alore lutignint e dopo cjapitani de contee di Gurisse, e dave la sô man di nuvice al cont Nando Lanthieri (Achil Telin, La Patrie Ladine, I, 1); [Il comitât di agjitazion al proclamarà] un siopar studentesc di trê dîs, ai 9, 10 e 11 di Dicembar (Fabian Ros, Il fotogram mancjant. Un Friûl cence memorie storiche audiovisive)
    1. an decim prin di un secul[l'imperadôr August] tal 11 al è muart. E dopo di lui te sô cjadree a son sucedûts une rie di imperadôrs (Francesc Placerean, Crist re cence prepotence); Mussolini al varès concedudis tiaris e bestiis a cui che al veve volontât e braçs par lavorâ [in Abissinie], tal istès mût che al jere vignût in Libie dopo l'undis (Gianni Gregoricchio, Îr e doman)
  4. s.f.pl. ore decime prime dal dìtor lis undis Pieri i diseve: "Sù mo, Colombute va a cuei alc par gustâ" (Maria Forte, Il bal spisimât des ombrenis); di matine si jevave sù tardon, a dîs o undis (Carlo Sgorlon, Il dolfin)
    Sin. undis di matine
    1. ore decime prime dopo di misdìogni sere a fâ baldorie ma daspò o scugnìn simpri tornâ tal tamar, dentri lis undis, lu sai ben (Checo Tam, Neapolis); fevelonâ, contâ storiis e peçotâ fin aes undis e ancje fin miezegnot (Pieri Menis, Lis çuculis dal Gjigjo)
      Sin. undis di sere , vincjetrê
Polirematichis e espressions idiomatichis